Architektura współczesna

Zniszczenia oraz masowe migracje – następstwa II wojny światowej, musiały nieuchronnie skłonić niektórych architektów do odrzucenia przeszłości
i spoglądania w świetlaną przyszłość. Inni jednak postanowili zwrócić się
właśnie ku przeszłości — w poszukiwaniu śladów tego, co zostało utracone, a kilka dziesięcioleci później — nawet do prehistorii kultur ludowych w nadziei znalezienia ekologicznych materiałów oraz metod budowania odpowiednich dla przyszłych pokoleń. Od połowy XX wieku rozwój architektury nie przebiegał w sposób linearny — istniało wiele podobnych przeciwieństw. Jedni projektanci ukrywali każdy szczegół techniczny pod tajemniczymi, odbijającymi światło powierzchniami zewnętrznymi, inni podkreślali konstrukcje bardziej niż kiedykolwiek. Gdy jedni pracowali na wielką skalę nad ’całością’ środowiska naturalnego, drudzy namawiali nas by uwierzyć że ’małe jest piękne’.

[read more]

! Ten zakres tematyczny coraz częściej pojawia się na maturze z hs !

STYL MIĘDZYNARODOWY [ok. 1920 — 1950]

> GŁÓWNE CECHY: oderwanie się od rodzimych wzorców architektonicznych, kształtowanie przestrzeni, asymetria  rzutu, wrażenie lekkości, brak ornamentów, gładkie ściany, okładziny drewniane, płyty ceramiczne i luksfery jako  materiały elewacyjne, dach płaski lub pulpitowy

Po drugiej wojnie światowej architekci reprezentujący styl międzynarodowy zareagowali na wojenny okrucieństwo i destrukcję, koncentrując się na poszukiwaniu integralności i monumentalności, ufając potędze technologii. Wyznacznikiem stylu było skoncentrowanie na projektowaniu funkcjonalnych domów mieszkalnych, dzielnic i miejsc pracy. Po raz pierwszy wzięto pod uwagę kwestie higieny — dbano o właściwą wentylację i oświetlenie pomieszczeń. Budynek traktowany był jako dzieło abstrakcyjne, a wszelkiego rodzaju ornamentyka odrzucana, ze względu na brak funkcjonalnego uzasadnienia. Elementy architektoniczne podporządkowano przeznaczeniu, wymogom materiałów i techniki budowy.

> TWÓRCY: Le Corbusier, Walter Gropius, Ludwig Mies van der Rohe, Gerrit Rietveld, Frank Lloyd Wright, Pier Luigi

BRUTALIZM [ok. 1940 — 1960] 

> GŁÓWNE CECHY: betonowe, niewykończone powierzchnie, proste linie, czworoboczne, regularne, blokowe  formy, bardzo duża skala budynków, eksponowanie elementów konstrukcyjnych, takich jak słupy czy szkielet  konstrukcji, ’totalne’ kształtowanie otoczenia

Brutalizm to nurt w architekturze, będący formą przekształcania założeń stylu międzynarodowego. Polegał na eksponowaniu surowej faktury betonu [fr. beton brut]. W brutalizmie najważniejsza jest przestrzeń, konstrukcja a przede wszystkim uwypuklenie materiału, z którego budynek został wykonany. Znajdziemy  tutaj nieotynkowane mury i masywne kamienne bloki — okazjonalnie używano też cegły lub szkła, ale i  wtedy bryły budynków odpowiadają zasadniczym, blokowym kształtom. Monumentalne obiekty i  chropowatość elementów miały być wcieleniem w życie idei zastępowania tradycyjnej dekoracyjności  budowli estetyką niewykończenia oraz surowej bryły. 

> TWÓRCY: Alison i Peter Smithsonowie, Le Corbusier, Paul Rudolph, John Portman, Basil Spence

STRUKTURALIZM [od ok. 1960]

> GŁÓWNE CECHY: racjonalizm projektu oraz dostosowanie budynku do człowieka, a nie odwrotnie, prostota brył,  budowle jako komórki, tworzące rozrastającą się w każdym kierunku, luźną strukturę 

Strukturalizm to nurt w architekturze, który narodził się w Holandii. Inspiracją dla architektów strukturalistycznych były dawne osady afrykańskie, gdzie łączono elementy mieszkaniowe z miejscami wspólnymi. Określa się go również jako antropologiczny, ponieważ jego twórcy kierowali się zasadą przystosowania budowli do potrzeb człowieka, niezależnie od przemian historycznych, a także odzwierciedlania uniwersalnych wzorów zachowań oraz relacji społecznych. Strukturaliści za najważniejsze uznawali prostotę bryły i racjonalizm projektu. W obszarze urbanistyki nurt ten proponował tworzenie rozległych metropolii zorganizowanych według podstawowych wzorów stosunków społecznych.

> TWÓRCY: Ralph Erskine, Aldo van Eyck, Jan van Stigt, Piet Blom, Herman Hertzberg

METABOLIZM [od ok. 1960] 

> GŁÓWNE CECHY: nawiązania do natury, formy fraktalne, budynki przypominające drzewo, łączenie  elementów stabilnych z nietrwałymi, umożliwiając dokonywanie zmian w strukturze obiektu  

Stworzony od nazwy japońskiej grupy projektowej Metabolism styl architektoniczny, który opiera się na  utopijnej wizji społeczeństwa. Był odpowiedział na procesy związane z dynamicznym rozwojem  cywilizacyjnym Japonii oraz radykalną technicyzacją kraju o bogatych, wielowiekowych tradycja  kulturowych. Teoretycy ruchu opowiadali się za rozwojem współczesnych miast w kierunku funkcjonalnych,  wyposażonych doskonałą komunikację, wielomilionowych metropolii. Odrzucali oni koncepcję miasta jako  konstrukcji statycznej, proponując w zamian wizję żywego organizmu, który podlega ciągłym przemianom.  Wielu obserwatorów opisuje ten styl jako nawiązujący do motywów filmów science-fiction. 

> TWÓRCY: Takashi Asade, Kisho Kurokawa, Kiyonori Kikutake, Sachio Otaka, Noboru Kawazoe, Kenzo Tange

POSTMODERNIZM [od ok. 1970]

> GŁÓWNE CECHY: traktowanie budowli jako samodzielnej bryły, która nie musi być wkomponowana w  otoczenie, stosowanie różnorodnych materiałów oraz cytowanie stylów historycznych, operowanie kiczem,  nawiązanie do kultury masowej.  

Postmodernizm zaczął się mniej więcej w drugiej połowie lat. 60 XX w. i stał się odpowiedzią na  dominujące przez dziesięciolecia wpływy modernizmu. Kwestionował prostotę formy, brak ornamentów  i innych ozdób, elementów symbolicznych, nawiązania do tradycji, klimatu i przyzwyczajeń mieszkańców.  Architektura powinna zależeć od kontekstu, nastroju i upodobań architekta, nie musi zatem iść z duchem  czasu, ani postępem technicznym, nie ma ambicji awangardowych. Charakteryzuje się złożonością i  naciskiem na komponowanie, cechuje ją pluralizm. Postmoderniści odwołują się do tradycji w postaci  zapożyczania i parodiowania powszechnie znanych wzorców oraz elementów architektonicznych, które  często realizowane są z dużą dawka ironii i humoru. 

> TWÓRCY: John Hejduk, Charles Moore, Robert Venturi, Frank O. Gehry, Zaha Hadid, Daniel Liebeskind

DEKONSTRUKTYWIZM [od ok. 1970] 

> GŁÓWNE CECHY: pozorny chaos, zaburzone proporcje, nielinearny proces projektowania, wrażenie fragmentacji,  nieprzewidywalny wygląd, skomplikowana inżynieria, użycie nowatorskich materiałów, wyeksponowanie  elementów konstrukcyjnych  

Nurt, którego początki sięgają późnych lat 80. XX wieku, uważany jest za kontynuację architektury  postmodernistycznej. Budynki w tym stylu charakteryzują się pozornym chaosem, mają zaburzone  proporcje. Bryła i konstrukcja szkieletowa są przemieszczone poprzez stosowanie krzywoliniowych  kształtów i falistych, organicznych linii. Mają one zaskakujące formy, łączące różne style, epoki i tradycje.  Poszczególne części tracą swoje typowe funkcje, a w zamian zyskują nowe. Dekonstruktywizm, nazywany  też nowoczesnym eklektyzmem, zmierza do wyeksponowania idei oraz odsłaniania ukrytych znaczeń architektury.  

> TWÓRCY: Bernard Tschumi, Peter Eisenman, Frank O. Gehry, Zaha Hadid, Daniel Liebeskind

NOWA URBANISTYKA [od ok. 1970] 

> GŁÓWNE CECHY: obszary wielofunkcyjne, umożliwiające wzajemny kontakt ludziom ze wszystkich grup  społecznych, zrezygnowanie z tworzenia instytucji publicznych i komercyjnych w odizolowanych kompleksach  

Nurt, który pojawił się w USA jako przeciwieństwa niektórych idei postmodernistycznych i zdobył dużą popularność w Europie. Nazwa odnosi się do planowania urbanistycznego, czyli komponowania przestrzeni  wokół budynków ich grup oraz projektowania stref miast uwzględnieniem ich kontekstu, funkcji oraz relacji między nimi. Zorientowany na lokalną społeczność, wyróżnione centrum z rynkiem lub placem  centralnym, zróżnicowaną zabudowę, ograniczenie ruchu samochodowego na rzecz ruchu rowerowego  i pieszego, m.in. poprzez likwidację i przejść nadziemnych i podziemnych. W nowej urbanistyce kładzie się nacisk na rewitalizację centrów, zwiększenie ich wielofunkcyjności. Procesy przekształceń mają przebiegać w zgodzie z wymogami ochrony środowiska, zastanego dziedzictwa kulturowego oraz lokalnej historii, a  także panującej tradycji budowlanej. 

HIGH – TECH [od ok. 1965] 

> GŁÓWNE CECHY: eksponowanie konstrukcji, instalacji oraz ciągów komunikacyjnych, zastosowanie lśniących  powierzchni, jaskrawej kolorystyki oraz takich materiałów, jak: aluminium, stal chromowana, szkło i plastik  

Rozwój tego nurtu datuje się na rok 1965 i jest pochodną głównego stylu nazywanego postmodernizmem.  Twórcy nurtu podporządkowali styl projektowania oraz rozwiązania formalne idei połączenia realnych i  inspirowanych fantastyką naukową możliwości technologicznych. Główną cechą high–tech jest  zintegrowanie wyposażenia z architekturą i strukturą budynku. Skupia się przede wszystkim na  intensyfikacji eksploatacji najnowszych technologii, które zawierają się zarówno w jego wyposażeniu  wewnątrz, jak i technice ’obsługującej’ budowlę na zewnątrz [baterie słoneczne, mechanizmy napędowe].  Rozwój architektury hight–tech wiąże się z rozwojem naukowo–technologicznym. 

> TWÓRCY: Norman Foster, Nicholas Grimshaw, Michael Hopkins, Renzo Piano, Richard Rogers, Charles i Ray  Eames

EKOLOGIZM [od ok. 1970] 

> GŁÓWNE CECHY: zwrot ku surowcom naturalnym i dążenie do konstruowania budynków wtapiających się w  otoczenie przyrodnicze, uwzględniają zaawansowane technologie wykorzystania odnawialnych źródeł energii,  używanie materiałów, które nie emitują szkodliwych substancji 

Nurt w architekturze rozwijający się od połowy XX w. Podczas projektowania i wykonania budynków tego  prądu architekci powinni uwzględnić przede wszystkim kwestie ochrony środowiska, racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych oraz sprzeciwie wobec stosowania energii nuklearnej. Oznacza zwrot  ku surowcom naturalnym i dążenie do konstruowania budynków wtapiających się w otoczenie  przyrodnicze, dostosowanych do warunków klimatycznych czy lokalnej fauny i flory. Wielką wagę przywiązuje się również do używania materiałów, które nie emitują szkodliwych substancji.  Wskazane jest także używanie materiałów i technik charakterystycznych dla danego regionu, np. drewna,  kamienia, gliny, bambusa. 

> TWÓRCY: Norman Foster, Edward Cullinan, Renzo Piano 

REGIONALIZM [od ok. 1980]

> GŁÓWNE CECHY: kontynuowanie tradycji przy jednoczesnym unowocześnianiu jej i łączeniu ze współczesnymi  trendami 

Regionalizm to styl, którego podstawę stanowi niezgoda na modernistyczne ujednolicenia. Jest on formą sprzeciwu wobec typowego, schematycznego budownictwa z produkowanych masowo prefabrykatów.  Zabudowa i budynki są projektowane w oparciu o historię, geografię i kontekst kulturowy danego miejsca  przy jednoczesnym twórczym czerpaniu z dorobku architektury współczesnej. Jego celem jest interpretacja  tożsamości i kultury danego regionu.  

> TWÓRCY: Charles Correa, Juha Leiviska, Hassan Fathy, Oscar Niemeyer 

NEOMODERNIZM [od ok. 1980] 

> GŁÓWNE CECHY: oszczędność form i prostota połączona z efektownymi akcentami, geometryczność [główne  formy kubistyczne i owalne]  

Rozwój neomodernizmu datuje się na przełom XX i XXI wieku. W detalach i formie nawiązuje do  modernizmu, jednak całkowicie odrzuca idee społeczne i urbanistyczne. Nurt stanowił reakcję części  architektów na pozbawiony kreatywność przepych postmodernizmu. Eklektyzmowi przeciwstawiano  oszczędność form i prostoty, połączone z efektownymi akcentami. Bardzo często jedyną neomodernistyczną częścią budynku jest fasada. Typowe dla neomodernizmu są efektowne elementy, jak duże szklane  powierzchnie czy elementy obrotowe.

> TWÓRCY: Rem Koolhaas, Richard Meier, Jacques Herzog, Pierre de Meuron, Mathias Klotz

STYL BLOB [od ok. 1990] 

> GŁÓWNE CECHY: plastyczność, płynność, opływowe kształty spotykane w naturze, budowle praktycznie  pozbawione krawędzi, kątów czy poziomych i pionowych płaszczyzn 

Nurt ten jest stosunkowo młody [koniec lat 90. XX wieku] i odznacza się niezwykłą plastycznością i fantazją w projektowaniu budowli. Konstrukcje utrzymane w tym duchu bardziej przypominają płynne, ruchliwe  formy organiczne lub napełnione powietrzem balony niż statyczne budynki. Często przypominają po  prostu to, co oznacza słowo blob w języku angielskim – kroplę, kleks rozlewający się wolno po powierzchni.  Tego rodzaju budowle projektowane są za pomocą zaawansowanych technik komputerowych. Gra formą jest ważniejsza niż wymogi funkcjonalne. 

> TWÓRCY: Frank Gehry, Peter Cook, Colin Fournier 

O współczesnych nurtach w architekturze mówi się niewiele – a szkoda, bo są to z jednej strony bardzo  dynamicznie rozwijające i zmieniające się style, z drugiej zaś bogate i często podszyte wielowątkowością,  dotykające różnych dziedzin [także tych wykraczających poza środowisko architektoniczne]. To powoduje, że budynki przestają być postrzegane jako zwyczajny obiekt, a stają się ważnym elementem kultury i całego  ekosystemu społecznego.

Autorka wpisu: Julita Pasek

[/read]